Należności składkowych nie opłaca się od składników wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Tak stanowi § 2 ust. 24 rozporządzenia składkowego.
Naliczać od nich należy natomiast zaliczkę podatkową na zasadach ogólnych.
Przywołany wyżej przepis ma zastosowanie do tych elementów płacy, które zgodnie z zapisami w regulacjach płacowych lub w układzie zbiorowym pracy przysługują w okresie choroby czy pobierania zasiłków, a niewypłacenie ich przez pracodawcę powoduje, iż pracownik będzie mógł wystąpić z roszczeniem o ich wypłatę. Jeśli prawo do danego składnika jest uregulowane wyłącznie w indywidualnych umowach pracodawcy z pracownikiem, to nie może on być objęty omawianym wyłączeniem. To samo odnosi się do składnika, którego wypłata następuje w okresie, w którym osoba go otrzymująca pobiera świadczenie chorobowe, a składnik jest należny za okres, w którym wspomniana osoba wykonywała pracę.
Miejmy na uwadze, że przytoczony przepis stosować wolno także do świadczeń określanych często pozapłacowymi, które przysługują w związku z wykonywaną pracą, np. grupowe ubezpieczenie na życie, pakiet medyczny, karnety na zajęcia sportowe, najem mieszkania dla pracownika itp.
O poruszonym wyłączeniu z podstawy ozusowania pisaliśmy również w poniższych artykułach:
– Wyłączenie z ozusowania premii wypłacanej za okres choroby,
– Jak rozliczać świadczenia pozapłacowe przyznawane zleceniobiorcom i pracownikom.
Co istotne, nie wszystkie składniki mogą być wyłączone z podstawy składkowej na mocy analizowanego przepisu. Kiedy przyznany za okres pobierania należności chorobowej konkretny element pensji nie ma charakteru roszczeniowego i jego wypłata następuje na zasadzie uznania, wówczas jego pełna wartość podlega oskładkowaniu (także wtedy, gdy przepisy o wynagradzaniu, obowiązujące w danym zakładzie pracy, przewidują jego przyznawanie za okres pobierania świadczeń chorobowych). Taki pogląd wyrażono m.in. w interpretacji indywidualnej ZUS oddział w Lublinie z 29 października 2014 r., sygn. WPI/200000/43/1176/2014, w której czytamy: „(…) wypłata oraz wysokość premii uznaniowej zależy od woli pracodawcy i z racji jej uznaniowości, brak jest obiektywnych kryteriów, których spełnienie powodowałoby powstanie po stronie pracodawcy obowiązku wypłaty takiej premii, a po stronie pracownika roszczenia o wypłatę tego świadczenia. W żaden sposób nie można ustalić jaka część nagrody przysługuje za okres choroby lub pobierania zasiłków, a jaka za okres wykonywania pracy skoro pracownik może otrzymać nagrodę również za okres choroby lub pobierania zasiłków, gdy zarówno wypłata nagrody jak i jej wysokość zależy od decyzji pracodawcy. (…)
(…) Wobec powyższego od wartości wypłaconej premii uznaniowej, należnej pracownikowi także za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, powinny zostać naliczone składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.”.
Takie same wnioski płyną z wyroku SN z 20 września 2017 r. (sygn. akt I UK 364/16), w którym wyjaśniono, że: „(…) To, że pracownik ma przyznawaną i wypłacaną nagrodę pieniężną w okresie niezdolności do pracy bądź pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego nie powoduje, iż jest to składnik wynagrodzenia, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie tej niezdolności. Ze swojej istoty nagrody są świadczeniami majątkowymi, które mogą być przyznawane za to, co wykracza poza katalog czynności, do których pracownik zobowiązał się nawiązując stosunek pracy, a więc za to, co przekracza jego zwyczajne obowiązki. Innymi słowy nagrody mogą być przyznawane pracownikowi za ponadprzeciętne wykonywanie obowiązków służbowych, a nie za „normalnie” wykonywaną pracę (…). Z tego względu nagroda uznaniowa jest świadczeniem przyznawanym pracownikowi na podstawie swobodnego uznania pracodawcy za szczególny wkład pracy pracownika, który może skutecznie dochodzić tego świadczenia dopiero po jego przyznaniu przez pracodawcę. (…) A zatem samo przyznanie nagrody (…) i jej wypłata w okresie niezdolności do pracy pracownika nie powoduje, że pracownik ma zagwarantowane do niej prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i zasiłku chorobowego, co umożliwiałoby nie uwzględniać tej nagrody w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (…)”.
Analogiczne stanowisko ZUS zaprezentował w interpretacjach:
- z 17 lipca 2015 r., sygn. WPI/200000/43/686/2015,
- z 11 kwietnia 2016 r., sygn. DI/100000/43/251/2016,
- z 16 września 2016 r., sygn. DI/100000/43/792/2016, w której podkreślono, iż sama deklaracja pracodawcy, co do roszczeniowego charakteru danego składnika wynagrodzenia i ustne uzgodnienia, co do jego przyznania nie stanowią wystarczającej przesłanki dającej prawo do stosowania wyłączenia przewidzianego w § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego.
W przypadku składników płacy należnych za okresy pobierania świadczeń chorobowych nie przewidziano zwolnienia z podatku, co oznacza, że podlegają one w całości opodatkowaniu na ogólnych zasadach.
